31 χρόνια προτάσεις μομφής…Αφιέρωμα

Τα τελευταία 31 χρόνια έχουν κατατεθεί -μαζί με τη σημερινή της ΝΔ - συνολικά 12 προτάσεις μομφής κατά κυβερνήσεων ή υπουργών. 

Καμία εξ αυτών δεν κατέληξε σε απώλεια εμπιστοσύνης της Βουλής στην κυβέρνηση, ορισμένες όμως δρομολόγησαν στη συνέχεια πολιτικές εξελίξεις.

Αυτή είναι η δεύτερη φορά που το εθνικό αυτό θέμα θα γίνει η αιτία ενεργοποίησης της κορυφαίας διαδικασίας κοινοβουλευτικού ελέγχου. Η προηγούμενη πρόταση μομφής ή δυσπιστίας ,όπως αλλιώς λέγεται , είχε υποβληθεί στις 27 Μαρτίου του 1993 από τον Α. Παπανδρέου κατά της κυβέρνησης του Κ. Μητσοτάκη.

Αλλά ας πάρουμε τα πράγματα με χρονική σειρά.

Τα πρώτα 12 χρόνια μετά τη Μεταπολίτευση δεν κατατέθηκε καμία πρόταση δυσπιστίας, καθώς ουδείς μπορούσε να αμφισβητήσει αρχικά την παντοδυναμία του Κωνσταντίνου Καραμανλή και στη συνέχεια τον Ανδρέα Παπανδρέου τα πρώτα χρόνια της «Αλλαγής». 

1) Την πρώτη πρόταση μομφής έκανε το 1987 ο τότε αρχηγός της Νέας Δημοκρατίας Κωνσταντίνος Μητσοτάκης κατά της κυβέρνησης Παπανδρέου. Ο ιδρυτής του ΠΑΣΟΚ έκανε ρελάνς ζητώντας ψήφο εμπιστοσύνης την οποία και πήρε.

2) Δεύτερη πρόταση μομφής Μητσοτάκη κατά Παπανδρέου κατατέθηκε στις 4 Ιουνίου του 1988  για λόγους εξωτερικής πολιτικής και οικονομίας και απορρίφθηκε με 157 ψήφους κατά και 123 ψήφους υπέρ. Ακολούθησε και τρίτη το 1989  για το σκάνδαλο Κοσκωτά, η οποία απορρίφθηκε με 155 ψήφους κατά, 123 ψήφους υπέρ, 19 απόντες και ένα παρόντα. Το πολιτικό κλίμα όμως στη συνέχεια έγινε ακόμη πιο βαρύ για την κυβέρνηση Παπανδρέου.

3) Στις 11 Μαρτίου 1989 ο πρόεδρος της Νέας Δημοκρατίας, Κωνσταντίνος Μητσοτάκης, υπέβαλε πρόταση δυσπιστίας κατά της κυβέρνησης του Ανδρέα Παπανδρέου, σχετικά με το σκάνδαλο Κοσκωτά. Η πρόταση δυσπιστίας της αξιωματικής αντιπολίτευσης απορρίφθηκε με ψήφους 123 «υπέρ» και 155 «κατά». 19 βουλευτές απείχαν της ψηφοφορίας, ενώ ένας δήλωσε «παρών». Μεταξύ των απόντων ήταν και οι βουλευτές του ΠΑΣΟΚ Γεώργιος - Αλέξανδρος Μαγκάκης, Ρούλα Κακλαμανάκη και Αντώνης Τρίτσης, οι οποίοι διαγράφηκαν από το Kίνημα με απόφαση του πρωθυπουργού Ανδρέα Παπανδρέου.

4)Το 1993 ήταν η σειρά του Ανδρέα Παπανδρέου ως αρχηγού της αξιωματικής αντιπολίτευσης να καταθέσει πρόταση μομφής κατά του Κωνσταντίνου Μητσοτάκη για το Σκοπιανό, ένα χρόνο μετά την ανανέωση της ψήφου εμπιστοσύνης στην τότε κυβέρνηση. Υπέρ ψήφισαν 145 βουλευτές, κατά 152 και δύο δήλωσαν παρόντες.

5) Στις 8 Ιανουαρίου 1996 ο Ανδρέας Παπανδρέου βρίσκεται στο Ωνάσειο και ο αρχηγός της Ν.Δ Μιλτιάδης Έβερτ καταθέτει πρόταση μομφής με επιχείρημα την ασθένεια του πρωθυπουργού και την ακυβερνησία της χώρας. Απορρίφθηκε με 168 κατά και 118 υπέρ, ενώ 10 βουλευτές έριξαν λευκό.

6) Η εκπαιδευτική μεταρρύθμιση Αρσένη το 1999 φέρνει αναστάτωση στο χώρο της παιδείας με μεγάλες διαδηλώσεις μαθητών με το σύνθημα «κάτσε καλά Γεράσιμε». Πρόεδρος της Ν.Δ είναι ο Κώστας Καραμανλής ο οποίος καταθέτει την πρώτη πρόταση δυσπιστίας κατά υπουργού, για τον υπουργό Παιδείας του ΠΑΣΟΚ Γεράσιμο Αρσένη. Και αυτή απορρίπτεται με 163 ψήφους κατά και 127 υπέρ.

7) Δεύτερη πρόταση δυσπιστίας κατά υπουργού κατατίθεται στις 30 Ιανουαρίου 2001 κατά του (πιθανώς σύντομα κατηγορούμενου για φοροδιαφυγή) τσάρου της οικονομίας της κυβέρνησης Σημίτη, Γιάννου Παπαντωνίου από τη Ν.Δ του Κώστα Καραμανλή. Υπέρ ψήφισαν 125 βουλευτές, κατά ψήφισαν 154 και «παρόν» δήλωσε το ΚΚΕ.

8) Το 2005 επαναλαμβάνεται ελαφρώς παραλλαγμένο το σκηνικό του 1987, όταν αιφνιδιαστικά ο Γιώργος Παπανδρέου καταθέτει πρόταση μομφής, κατά του υπουργού Οικονομίας Γιώργου Αλογοσκούφη και ο τότε πρωθυπουργός Κώστας Καραμανλής απαντά ζητώντας ψήφο εμπιστοσύνης.

9) Τον Φλεβάρη του 2007 ο Γιώργος Παπανδρέου καταθέτει ξανά πρόταση μομφής, ζητώντας παράλληλα τη διεξαγωγή πρόωρων εκλογών και αποχωρώντας από τη συζήτηση για την αναθεώρηση του Συντάγματος. Ο Κώστας Καραμανλής κατηγορεί τον τότε πρόεδρο του ΠΑΣΟΚ ότι αναζητεί πρόσχημα για να ξεφύγει από τη συζήτηση για το άρθρο 16 για τα μη κρατικά ΑΕΙ. Η πρόταση απορρίφθηκε με 164 ψήφους κατά και 122 υπέρ, ενώ οι βουλευτές του ΚΚΕ απείχαν από την ψηφοφορία.

10) Η τρίτη πρόταση μομφής από το Γιώργο Παπανδρέου κατά της κυβέρνησης Καραμανλή κατατίθεται στις 26 Μαρτίου του 2008, με αποτέλεσμα την αναβολή της ψήφισης του ασφαλιστικού νομοσχεδίου από τη Βουλή, για να κερδίσει το ΠΑΣΟΚ τις εντυπώσεις από το ΣΥΡΙΖΑ, που ζητούσε δημοψήφισμα. Αν και η κυβέρνηση διαθέτει μόλις 152 βουλευτές αντέχει στην ψηφοφορία.

11) Με αφορμή την αστυνομική επέμβαση στην ΕΡΤ στις 7 Νοεμβρίου 2013, ο πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ Αλέξης Τσίπρας κατέθεσε πρόταση δυσπιστίας κατά της δικομματικής κυβέρνησης Σαμαρά «για τις διαρκείς παραβιάσεις της δημοκρατικής νομιμότητας και τη δεινή οικονομική θέση στην οποία έχει περιέλθει η ελληνική κοινωνία εξαιτίας της βάρβαρης οικονομικής πολιτικής». H πρόταση δυσπιστίας του ΣΥΡΙΖΑ απορρίφθηκε τα μεσάνυχτα της 10ης Νοεμβρίουμε 124 ψήφους «υπέρ» (ΣΥΡΙΖΑ, Χρυσή Αυγή, ΑΝΕΛ, ΚΚΕ) και 153 «κατά» (Ν.Δ, ΠΑΣΟΚ), ενώ 17 βουλευτές δήλωσαν «παρών» (ΔΗΜΑΡ, Ανεξάρτητοι). Η βουλευτής Πέλλας του ΠΑΣΟΚ Θεοδώρα Τζάκρη υπερψήφισε την πρόταση του ΣΥΡΙΖΑ και διαγράφηκε από την κοινοβουλευτική ομάδα του Κινήματος.

Πότε πέφτει μία κυβέρνηση

Την πρόταση δυσπιστίας εισάγει με αίτησή της στον Πρόεδρο της Βουλής η αντιπολίτευση και πρέπει να είναι υπογεγραμμένη από τουλάχιστον 50 βουλευτές. Μετά την υποβολή της πρότασης δυσπιστίας, η Βουλή διακόπτει τις εργασίες, εκτός αν η κυβέρνηση ζητήσει να αρχίσει αμέσως η σχετική συζήτηση, που πρέπει να περατωθεί το αργότερο τη δωδεκάτη νυκτερινή της τρίτης ημέρας από την έναρξή της, με ονομαστική ψηφοφορία.

Η πρόταση δυσπιστίας γίνεται δεκτή μόνο αν εγκριθεί από την απόλυτη πλειοψηφία του όλου αριθμού των Βουλευτών, δηλαδή να συγκεντρώσει τουλάχιστον 151 ψήφους. Νέα πρόταση δυσπιστίας μπορεί να υποβληθεί μόνο με την πάροδο εξαμήνου από την απόρριψη της προηγούμενης, εκτός αν υπογράφεται από την πλειοψηφία του όλου αριθμού των βουλευτών.

Αν πρόταση δυσπιστίας γίνει δεκτή, η κυβέρνηση χάνει τη «δεδηλωμένη» και οφείλει να υποβάλλει την παραίτησή της, όπως και κάθε υπουργός εναντίον του οποίου υποβλήθηκε πρόταση δυσπιστίας και έγινε δεκτή. Η κοινοβουλευτική ιστορία της μεταπολίτευσης έχει δείξει ότι καμία κυβέρνηση δεν «έπεσε» από πρόταση δυσπιστίας.

Σε στενή συνάφεια με την πρόταση δυσπιστίας είναι η πρόταση εμπιστοσύνης (άρθρο 84 του Συντάγματος και άρθρο 141 του Κανονισμού της Βουλής). Τη ζητά η κυβέρνηση από τη Βουλή και για να γίνει δεκτή χρειάζεται την έγκριση της απόλυτης πλειοψηφίας των παρόντων βουλευτών, που δεν μπορεί να είναι μικρότερη των δύο πέμπτων του όλου αριθμού των βουλευτών.