Η εισήγησή του Δήμου πρεσπών και των Φορέων της Περιοχής στην επιτροπή περιβαλλοντος της Βουλής

Αγαπητή κυρία πρόεδρε της ειδικής μόνιμης επιτροπής περιβάλλοντος του ελληνικού κοινοβουλίου, κυρία πρόεδρε της επιτροπής παραγωγής και εμπορίου , μέλη της επιτροπής, κύριε περιφερειάρχη, κύριε συντονιστή της αποκεντρωμένης Διοίκησης Ηπείρου Δυτ. Μακεδονίας, κύριοι αντιπεριφερειάρχες , αγαπητές φίλες και φίλοι.


Εκ μέρους όλων των φορέων της περιοχής, σας καλωσορίζω στις Πρέσπες, μια γωνιά της πατρίδας μας με σημαντική ιστορία, πολιτιστική παράδοση, αρχιτεκτονική κληρονομιά και βεβαίως πλούσια βιοποικιλότητα. 

Πλούσια βιοποικιλότητα που σε μεγάλο βαθμό είναι αποτέλεσμα και των ανθρώπινων δραστηριοτήτων. Η βόσκηση μας έχει χαρίσει τα μοναδικά στην Ελλάδα δάση αρκεύθων και άλλους χαρακτηρισμένους οικότοπους προτεραιότητας στα γύρω βουνά ενώ στην παραλίμνια ζώνη, η παραδοσιακή διαχείριση του καλαμιώνα με βόσκηση και κοπή διασφάλιζε την αναπαραγωγή των ψαριών της λίμνης αλλά και ικανοποιητικούς τόπους διατροφής και αναπαραγωγής σπάνιων ειδών πουλιών. Αναγνωρίζοντας την προστασία του περιβάλλοντος όχι ως ένα περιορισμό στην οικονομική ανάπτυξη αλλά ως ένα μέσο για την ευημερία της κοινωνίας μας, οι φορείς της περιοχής συνεργαζόμαστε με διάφορους τρόπους ώστε να μεταφέρουμε την σοφία της παράδοσης στην σύγχρονη πραγματικότητα. Έτσι, τα τελευταία 30 χρόνια στις Πρέσπες η αγροτική και τουριστική ανάπτυξη συμβαδίζει και συνυφαίνεται με πετυχημένες δράσεις για την προστασία του περιβάλλοντος και την διατήρηση ή αύξηση της βιοποικιλότητας. 

Ταυτόχρονα οι Πρέσπες είναι μια διασυνοριακή περιοχή με τα σοβαρά προβλήματα αλλά και τις ευκαιρίες που δημιουργεί η ύπαρξη συνόρων τόσο στην οικονομική ανάπτυξη όσο και στην προστασία του περιβάλλοντος. Προβλήματα που αντιμετωπίζονται σε μεγάλο βαθμό με την ανάπτυξη της συνεργασίας μεταξύ των τριών χωρών και ευκαιρίες που προσπαθούμε να αξιοποιήσουμε επιμένοντας στη συνεργασία με τους γείτονες παρά το αντίξοο περιβάλλον που συχνά δημιουργείται τα τελευταία 20 χρόνια. Είμαστε ευτυχείς που το νομικό πλαίσιο αυτής της συνεργασίας, η τετραμερής συμφωνία για την προστασία και ανάπτυξη της περιοχής του διασυνοριακού Πάρκου Πρεσπών, κυρώθηκε φέτος με συντριπτική πλειοψηφία από σχεδόν όλες τις πτέρυγες του κοινοβουλίου και ανυπομονούμε να αρχίσει η εφαρμογή της. 

Από την άλλη η οικονομική κρίση που περνά η χώρα μας, όπως είναι φυσικό, έχει ρίξει βαριά σκιά σε όλες τις παραγωγικές δραστηριότητες και η περιοχή μας αντιμετωπίζει μια σειρά προβλημάτων και απειλών. Ελπίζουμε όμως, ότι αξιοποιώντας τη συνέργεια μεταξύ ποιοτικής γεωργίας, ορεινής κτηνοτροφίας και προστασίας περιβάλλοντος, καθώς και την ανάπτυξη του εναλλακτικού τουρισμού θα βρούμε την διέξοδο για την παραγωγική ανασυγκρότηση της περιοχής μας.

Επιτρέψτε μου να αναφέρω εν συντομία μερικά από τα σημαντικότερα ζητήματα της περιοχής μας που αποτελούν ακόμα και σήμερα ανοιχτές προκλήσεις: 

• Στο αμέσως επόμενο διάστημα θα πρέπει να υπάρξει νομοθετική πρωτοβουλία για το ζήτημα της διαχείρισης των προστατευόμενων περιοχών καθώς και για το μέλλον των Φορέων Διαχείρισης. Ο Φορέας Διαχείρισης του Εθνικού Πάρκου Πρεσπών παρά την υποστελέχωσή του αποτελεί εξαιρετικό παράδειγμα συναινετικής λειτουργίας σε πολιτικό επίπεδο , ενώ σε επιχειρησιακό επίπεδο έχει επιτύχει σημαντικά αποτελέσματα σε συνεργασία με τους τοπικούς φορείς και κατοίκους. Μέσα σε μια δεκαετία έχει κατορθώσει να συσσωρεύσει μια μοναδική εμπειρία συνεργασιών και διαχείρισης συγκρούσεων καθώς και γνώση για την διαχείριση του φυσικού περιβάλλοντος στις Πρέσπες σε εθνικό αλλά και διασυνοριακό επίπεδο. Η Επιτροπή Διαχείρισης Υγροτόπου που λειτουργεί υπό την αιγίδα του και συζητά και εισηγείται κάθε χρόνο σχετικά με τη διαχείριση της στάθμης της Μικρής Πρέσπας μέσω του θυροφράγματος της Κούλας και όλα τα άλλα ζητήματα διαχείρισης της λίμνης αποτελεί πρότυπη πρακτική, μοναδική στη χώρα, και αναγνωρισμένη βέλτιστη πρακτική από την ΕΕ. Με την ενεργοποίηση της διεθνούς συμφωνίας ο Φορέας Διαχείρισης θα φιλοξενεί και την γραμματεία του διασυνοριακού Πάρκου Πρεσπών, κατακτώντας άλλη μια πρωτιά για τη χώρα μας. Φιλοδοξούμε να δείξουμε εδώ στην Πρέσπα πώς μπορούν να οργανωθούν μόνιμα συστήματα συνεργασίας με τις γειτονικές χώρες απ’τα οποία να ωφελούνται όλοι. Θα ήταν μεγάλη απώλεια αν έχανε την ταύτισή του με την περιοχή με την διεύρυνση της χωρικής του αρμοδιότητας. Νομίζουμε ότι η σημασία της περιοχής και οι ιδιαιτερότητές της απαιτούν να υπάρχει ένας φορέας διαχείρισης αποκλειστικά για τις Πρέσπες. 

• Ενεργοποίηση της διεθνούς Συμφωνίας για την Προστασία και Αειφόρο Ανάπτυξη της Περιοχής του Πάρκου Πρεσπών που κυρώθηκε με τον νόμο 4453/2017. Καταλαβαίνετε απ’όσα είπα ήδη πως η συμφωνία που κύρωσε φέτος το ελληνικό κοινοβούλιο θα πρέπει να αρχίσει να εφαρμόζεται και ως προς τα όργανα και ως προς τις δράσεις και τις δεσμεύσεις.

• Ειδικά αγροπεριβαλλοντικά μέτρα για την Περιοχή των Πρεσπών. Ο Δήμος Πρεσπών, έχει προχωρήσει σε προκαταρτική μελέτη σχεδίου αγροπεριβαλλοντικών μέτρων με στόχο να αναπτύξει τις συνέργειες της αγροτικής παραγωγής και προστασίας περιβάλλοντος με έμφαση στη Γεωργία και Κτηνοτροφία. Η ένταξη του σχεδίου στο Πρόγραμμα Αγροτικής Ανάπτυξης κατά την αναθεώρησή του θα εξασφαλίσει τη συνέχιση μιας μακράς παράδοσης θετικής επίδρασης του πρωτόγενούς τομέα στο φυσικό περιβάλλον των Πρεσπών.

• Αρδευτικό Πρεσπών (Στάγδην Άρδευση). Το μεγαλύτερο ίσως έργο που έχει γίνει ποτέ στις Πρέσπες, προϋπολογισμού 18εκ. €. Η μελέτη του έργου εκπονείται για λογαριασμό του ΥΠΑΑΤ και βρίσκεται στην φάση ολοκλήρωσης. Η οριστική μελέτη είναι υπό έγκριση και τα τεύχη δημοπράτησης θα έχουν ολοκληρωθεί μέχρι το τέλος του χρόνου. Πρόκειται για ώριμο έργο που θα διευκολύνει μια δυναμική καλλιέργεια πρώτης προτεραιότητας για την αγροτική ανάπτυξη της χώρας μας. Ταυτόχρονα θα είναι ένα σπουδαίο περιβαλλοντικό έργο σε μια από τις σημαντικότερες προστατευόμενες περιοχές της Ευρώπης που είναι απαραίτητο για τη βελτίωση της κατάστασης των υδάτων της Μικρής Πρέσπας από μέτρια σε καλή. Επομένως το έργο είναι κρίσιμο να ενταχθεί στο ΠΑΑ 2014-2020.

• Ασφαλιστικό καθεστώς εργατών γης. Οι στόχοι που προανάφερα για μια περιβαλλοντικά φιλική γεωργία στην Πρέσπα θα έχαναν κάθε νόημα αν οι γεωργοί – δηλαδή η συντριπτική πλειοψηφία των οικογενειών της περιοχής εγκατέλειπαν τον τόπο τους λόγω οικονομικής χρεοκοπίας. 
Και εξηγούμαι: Στην καλλιέργεια φασολιού Πρεσπών απασχολούνται εργάτες από την αλβανική πλευρά της λεκάνης. Ο νόμιμος τρόπος απασχόλησης τους είναι ως μετακλητοί εργάτες γης με βάση την σύμβαση που έχει υπογράψει η χώρα μας με την Αλβανία. Μετά την ασφαλιστική μεταρρύθμιση που εισήγαγε η Κυβέρνηση, οι μετακλητοί εργάτες γης, σε αντίθεση με τους νόμιμους και παράνομους μετανάστες, ασφαλίζονται με καθεστώς μισθωτού (ΙΚΑ) και όχι εργάτη γης (εργόσημο). Κι αυτό παρά το ότι είναι διακηρυγμένος στόχος της κυβέρνησης η θέσπιση του εργόσημου ως βασικού εργαλείου πληρωμής και ασφάλισης της απασχόλησης στον αγροτικό χώρο, ώστε η δαπάνη αυτή να καταλογίζεται ως έξοδο στην αγροτική επιχείρηση. Το βασικό μας αίτημα είναι η ασφάλιση των μετακλητών εργατών γης να γίνεται με τον ίδιο τρόπο δηλαδή που ασφαλίζονται νόμιμοι και παράνομοι μετανάστες δηλαδή με εργόσημο. Ακόμα και αν κάτι τέτοιο δεν είναι εφικτό ή επιθυμητό να θεσμοθετηθεί για όλη την επικράτεια ας γίνει τουλάχιστον για τους συνοριακούς δήμους σαν τον δικό μας, όπου δεν υπάρχει άλλη επιλογή. Η ασφάλιση των εργατών γης με ΙΚΑ σημαίνει μια δαπάνη περίπου 700.000€ για ασφαλιστικές/φορολογικές εισφορές επί πλασματικού εισοδήματος για τους 200 φασολοκαλλιεργητές. 

• Ελληνοποιήσεις ΠΓΕ Φασολιών Πρεσπών (Πλακέ και Γίγαντες-Ελέφαντες). Και σαν να μην έφτανε αυτό. σε όλη την Ελλάδα πωλούνται φασόλια από διάφορα μέρη της γης ως φασόλια Πρεσπών πλήττοντας διπλά τους παραγωγούς και τη φήμη του προϊόντος. Οι αρμόδιοι φορείς έχουν αποτύχει να προστατέψουν το προϊόν και χρειάζεται μια ξεκάθαρη πολιτική από το υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης συνοδευόμενη από δράσεις συστηματικού ελέγχου στη χονδρική και στη λιανική διακίνηση.

• Διαχειριστικό σχέδιο βόσκησης των Πρεσπών και έργα βελτίωσης βοσκοτόπων. Περνώντας τώρα στην κτηνοτροφία, το σχέδιο έχει εκπονηθεί για λογαριασμό του φορέα διαχείρισης του Εθνικού Πάρκου Πρεσπών λόγω της ετικής επίδρασης της κτηνοτροφίας στη βιοποικιλότητα του Εθνικού Πάρκου με χρηματοδότηση ΕΠΕΡΑΑ 2007-2013 πριν από την πρόσφατη δημοσίευση των προδιαγραφών των σχεδίων διαχείρισης της βόσκησης. Το διαχειριστικό σχέδιο πληροί σε μεγάλο βαθμό τις προδιαγραφές της σχετικής ΚΥΑ και πρέπει απλώς να επικαιροποιηθεί για να τις καλύπτει πλήρως ώστε να εγκριθεί και να εφαρμοστεί άμεσα. Το σχέδιο έχει αναδείξει τόσο τη σημασία της βόσκησης για τη διαχείριση των τύπων οικοτόπων προτεραιότητας και της βιοποικιλότητας όσο και το καθοριστικό πρόβλημα για το μέλλον της κτηνοτροφίας που αντιμετωπίζουν σήμερα οι κτηνοτρόφοι της περιοχής με την μεγάλη έλλειψη υποδομών βόσκησης. Η για δεκαετίες εγκατάλειψη της ορεινής κτηνοτροφίας έχει εκμηδενίσει τις υποδομές που υπήρχαν κάποτε στα βουνά και η αναγέννησή της, που ταυτίζεται με την προσπάθεια παραγωγικής ανασυγκρότησης της χώρας, απαιτεί έργα βελτίωσης βοσκοτόπων.

• Επιπλέον είναι απαραίτητες οι στοιχειώδεις υποδομές μεταποίησης κτηνοτροφικών προϊόντων, για τις οποίες ο Δήμος χρηματοδοτεί τις κατάλληλες μελέτες.
• Σφαγείο. Η δημιουργία μικρού σφαγείου που θα πληροί τις προϋποθέσεις του νόμου έχοντας δυναμικότητα σφαγής βοοειδών (και φυσικά με σεβασμό στο περιβάλλον και το τοπίο της περιοχής) είναι όρος για την αποδοτική κτηνοτροφία και την τοπικοποίηση της οικονομίας των Πρεσπών. Σήμερα τα ζώα της περιοχής (3000 βοοειδή, 14000 αιγοπρόβατα, 1300 χοίροι) πρέπει να ταξιδέψουν πάνω από 70 χλμ., με μεγάλο κόστος παραγωγής και δύσκολες συνθήκες μετακίνησης. Την ίδια ώρα τα δεκάδες εστιατόρια και ταβέρνες της περιοχής σερβίρουν εισαγόμενα κρέατα.

• Τυροκομείο. Για την αξιοποίηση της εξαιρετικής ποιότητας του γάλακτος από την ελεύθερη βόσκηση στους οικοτόπους των Πρεσπών, με την παραγωγή αντιστοίχως ποιοτικών και αναγνωρίσιμων γαλακτοκομικών προϊόντων.

• Καταπολέμηση ξενικών ειδών ψαριών στη Λίμνη Μικρή Πρέσπα. Τέλος, η εισβολή εξωτικών ειδών, κυρίως του ηλιόψαρου (Lepomis gibbosus) και της πεταλούδας (Carassius auratus gibelio), έχει σοβαρές οικονομικές επιπτώσεις στην αλιεία (το πρώτο τρώει τα αυγά του κυπρίνου που είναι το βασικό αλίευμα των Πρεσπών και το δεύτερο τον ανταγωνίζεται) αλλά και στους πληθυσμούς των ενδημικών ειδών ψαριών και των ψαροφάγων πουλιών. Για να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα που είναι κοινωνικό, οικονομικό και περιβαλλοντικό -και το οποίο απειλεί τόσο το εισόδημα των αλιέων όσο και τα 9 σπάνια και ενδημικά είδη ψαριών της Πρέσπας - προτείνεται η επιδότηση της επιλεκτικής αλιείας των εξωτικών ειδών, όπως αυτή έχει επιτυχώς και επανειλημμένα εφαρμοστεί σε άλλες λίμνες της ΕΕ, οι οποίες είχαν αντίστοιχο πρόβλημα, με κατάλληλο (αγροπεριβαλλοντικό ή άλλο) μέτρο με σκοπό τον έλεγχο του πληθυσμού τους με παράλληλη ενίσχυση του εισοδήματος των αλιέων.